
काठमाडौं, माघ १ गते ।
आज माघे संक्रान्ति, जसलाई कतै मकर संक्रान्ति, कतै माघी पनि भनिन्छ। फरक समुदायले आफ्नै शैलीमा मनाउने यो पर्व मैथिली र थारू समुदायमा नयाँ वर्षका रूपमा मनाइन्छ। नेवारी समुदायमा यो पर्व ‘घिउ चाकु संल्हु’ नामले प्रचलित छ, भने मगर समुदायले यसलाई राष्ट्रिय पर्वका रूपमा मान्छन्।
यो पर्वमा चाकु, तिलौरा, तरुल, घिउ, खिचडी जस्ता परिकार अनिवार्य रूपमा खाने चलन छ। पौराणिक कथाका अनुसार, खिचडी भगवान् शिवको आविष्कार हो, जसले सैनिकहरूलाई सजिलोका लागि खिचडी बनाउन लगाए। यो परिकार स्वास्थ्यका लागि लाभदायक मानिन्छ, जाडो महिनामा शरीरलाई तातो राख्न विशेष सहयोग गर्छ।
माघे संक्रान्तिमा तिलको लड्डु र खिचडीलाई विशेष महत्व दिइन्छ। पौराणिक कथाहरूमा भनिन्छ, शनिदेवले पिता सूर्यदेवलाई खुसी पार्नका लागि तिलले पूजा गरेका थिए। यसै कारण, मकर संक्रान्तिमा तिलको विशेष महत्व छ।
थारू समुदायमा माघी पर्व सप्ताहव्यापी रूपमा मनाइन्छ। उनीहरूले परम्परागत ढिक्री, तरुल, सखरखण्ड, फर्सी उसिनेर खाने प्रचलनलाई निरन्तरता दिएका छन्। यस दिनको पूर्वसन्ध्यामा मासु, जाँड, र ढिक्री खाई रातभर जाग्राम बसेर नृत्य गरिन्छ।
माघे संक्रान्ति धार्मिक मात्र नभई वैज्ञानिक दृष्टिकोणले पनि महत्वपूर्ण छ। ज्योतिष विज्ञानका अनुसार, सूर्य यस दिनदेखि उत्तरी गोलार्द्धतर्फ प्रवेश गर्छ। यसले जाडो यामको अन्त्य र गर्मी यामको सुरुवातको संकेत गर्दछ।
यस पर्वले स्वास्थ्य र समाजसँगको सम्बन्धलाई पनि प्रस्ट्याउँछ। मौसमी चक्रअनुसार खानपान शैली अपनाउने परम्पराले स्वास्थ्यलाई लाभ पुर्याउँछ। साथै, यो पर्वले परिवार र समाजलाई एकताको सन्देश दिन्छ।
प्रदेश नं. ५ ले माघे संक्रान्तिको अवसरमा दुई दिन सार्वजनिक बिदा दिने निर्णय गरेको छ। थारू समुदायले यो पर्वलाई नयाँ वर्षका रूपमा धुमधामले मनाउँछन्। माघीको अवसरमा धार्मिक स्थलहरूमा स्नान गर्न र पूजाआजा गर्न भक्तजनहरूको ठूलो भीड लाग्ने गर्दछ।
यो पर्वको तयारी एक महिना अघिदेखि नै सुरु हुन्छ। परम्परागत परिकारहरू बनाउन आवश्यक सामग्री संकलन गरिन्छ। माघे संक्रान्ति जस्तो पर्वले नेपाली संस्कृतिको विविधतालाई झल्काउँछ।